معرفی کامل انواع ورق ایرانیت سقف و شیروانی

بیشتر مردم وقتی از «ایرانیت» صحبت می‌کنند توجهی به جنس آن ندارند و منظورشان همان ورق‌های موجداری است که برای پوشش سقف خانه‌ها، سوله‌ها و حتی ساختمان‌های قدیمی استفاده می‌شوند؛ اما در اصل ایرانیت نام یک محصول خاص با طرح موج‌دار است که در گذشته با استفاده از سیمان و الیاف آزبست یا همان پنبه نسوز تولید می‌شد، اما سال‌ها بعد تولید این محصول متوقف شد و به مرور زمان ایرانیت به‌عنوان اسم عمومی همه‌ی ورق‌های موج‌دار جا افتاد. بنابراین در این مقاله نیز ما کلمه ایرانیت را در معنای ورق موجداری که می‌تواند جنس‌های مختلفی داشته باشد به کار می‌بریم.

ایرانیت چیست؟

ایرانیت نوعی پوشش ضد آب است که در بیشتر مواقع سطح مقطع موج‌دار یا سینوسی دارد و اغلب برای پوشش سقف‌ها استفاده می‌شود.  تولید ایرانیت با الیاف آزبست در ایران تقریبا از دهه‌ ۱۳۴۰ شروع شد و تا اوایل دهه‌ ۱۳۸۰ ادامه داشت، یعنی چیزی حدود ۴۰ سال. در آن سال‌ها ورق‌های ایرانیت با ترکیب سیمان و آزبست ساخته می‌شدند و به دلیل دوام، قیمت مناسب و نصب آسان، در پوشش سقف‌های مختلف بسیار رواج داشتند. اما بعدها با پیشرفت علم، دانشمندان متوجه شدند که استنشاق ذرات آزبست برای انسان‌ها بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث مشکلات ریوی و حتی سرطان شود. امروزه انواع دیگری از ورق‌های موج‌دار که ظاهری مشابه ایرانیت‌های سنتی دارند، مثل ورق شیروانی طرح سفال از جنس‌های فلزی، پلاستیکی یا سیمانی با ترکیب جدید جایگزین این محصول شده‌اند.

انواع ایرانیت و کاربرد هریک

امروزه ایرانیت تنها به جنس و طرح خاصی محدود نمی‌شود و بسته به نیاز ساختمان‌ها و شرایط آب‌وهوایی، در مدل‌های مختلفی تولید و استفاده می‌گردد. به طور خلاصه، ایرانیت در ایران به صورت سیمانی -پنکوسیم، فایبرگلاس یا PVC  و فلزی تولید می‌شود. انتخاب درست میان این مدل‌ها می‌تواند هم در دوام سقف و هم در هزینه‌های ساخت و نگهداری تفاوت زیادی ایجاد کند.

ایرانیت گالوانیزه یا فلزی

یکی از پرطرفدارترین انواع ایرانیت‌ها ، مدل فلزی و گالوانیزه‌ آن‌هاست که به آن ورق شیروانی گالوانیزه یا کرکره‌ای هم می گویند . این نوع ورق‌ها از فولاد گالوانیزه ساخته شده و به دلیل مقاومت بالا در برابر ضربه، پوسیدگی و شرایط جوی نامساعد، در پروژه‌هایی که نیاز به استحکام زیاد دارند، کاربرد دارند. پوشش رنگی یا ضدزنگ روی این ورق‌ها باعث طول عمر بیشتر و زیبایی ظاهری آن‌ها می‌شود. نصب سریع و راحت، مزیت دیگر این ورق‌هاست. ورق‌های شیروانی در عرض 100تا 125 سانتی‌متر، ضخامت 0.4 تا 0.5 میلی‌متر ( در برخی موارد ضخامت آن‌ها تا 2.5 میلی‌متر هم ممکن است برسد) و طول‌های سفارشی تولید می‌شوند. با وجود این‌که قیمت ورق شیروانی کرکره ای از ایرانیت سیمانی بیشتر است اما استحکام و زیبایی آن برای بسیاری از کارفرمایان اولویت دارد.

ایرانیت فایبرگلاس یا PVC

نوع دیگری از ایرانیت‌ها‌ که محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند، ایرانیت فایبرگلاس یا PVC هستند. این نوع از ورق‌های پوششی نسبت به ورق سیمانی بسیار سبک‌تر و انعطاف‌پذیرتر بوده و می‌توانند به صورت نیمه‌شفاف تولید شوند تا نور طبیعی را عبور دهند. ورق‌های سبک فایبرگلاس یا PVC با طول ۲–۳ متر ،عرض ۸۰–۱۰۰ سانتی‌متر و ضخامت ۲–۴ میلی‌متر تولید می‌شوند و وزن نستا کمی در واحد طول خود دارند، در نتیجه نصب آن‌ها راحت‌تر است. از این ورق‌ها بیشتر در گلخانه‌ها، آلاچیق‌ها، سایه‌بان‌ها و فضاهایی که نیاز به روشنایی طبیعی دارند، استفاده می‌شود. مقاومت خوب در برابر رطوبت و امکان تولید در رنگ‌ها و ابعاد متنوع، باعث شده فایبرگلاس جایگاه ویژه‌ای در پروژه‌های امروزی پیدا کند.

ایرانیت سیمانی

در میان انواع ایرانیت، نوع سیمانی آن از همه قدیمی‌تر است. البته فرمول ایرانیت سیمانی 3 متری و سایر ابعاد آن از گذشته تا به امروز دستخوش تغییراتی شده است؛ به عنوان مثال، ایرانیت سیمانی که امروزه جایگزین نوع آزبست‌دار آن شده از ترکیب سیمان پرتلند، الیاف سلولزی (پنکوسیم) همراه با مواد معدنی و بدون آزبست ساخته می‌شود. در مقابل، ایرانیت فایبرگلاس که برای عبور نور مناسب است، فرمول متفاوتی دارد و از ترکیب رزین پلی‌استر یا اپوکسی با الیاف شیشه ساخته می‌شود. ابعاد ایرانیت سیمانی معمولا به طول ۱٫۵ تا ۳ متر و عرض حدود ۱۰۵ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. ایرانیت سیمانی صاف با ضخامت ۴–۶ میلی‌متر ساخته شده و وزنی بین ۱۵–۳۰ کیلوگرم دارد.

هرچند ایرانیت‌های سیمانی ورق‌هایی سنگین و شکننده هستند و نصب آن‌ها معمولا با پیچ و مهره انجام می‌شود که کار را سخت می‌کند؛ اما به دلیل قیمت مناسب نسبت به سایر مدل‌ها مانند ورق کرکره گالوانیزه تولید شده به قیمت ورق تاراز هنوز هم در بسیاری از پروژه‌های سقف و دیوار، سوله‌ها و انبارها کاربرد دارد.

مزایا و معایب انواع ورق ایرانیت

هر نوع از ایرانیت‌ مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارد که بسته به نیاز پروژه، انتخاب مناسب آن اهمیت زیادی دارد. در جدول زیر، مزایا و معایب جنس‌های مختلف ورق ایرانیت به‌صورت جمع‌بندی شده آمده است:

نوع ایرانیت	مزایا	معایب
ورق ایرانیت سیمانی	· مقاومت بالا در برابر باد و باران · دوام طولانی · عایق نسبی حرارتی و صوتی · قیمت مناسب	· سنگین · شکننده · نصب سخت · محدودیت در انعطاف
ورق ایرانیت فایبرگلاس	· سبک و نصب آسان · انعطاف‌پذیر · مناسب برای عبور نور · مقاومت در برابر رطوبت · تنوع رنگ و ابعاد	· مقاومت کم در برابر ضربه · آسیب‌پذیر در برابر آتش · قیمت بالاتر از سیمانی
ورق ایرانیت گالوانیزه	· استحکام بالا · رنگ و طرح متنوع · مقاومت در برابر ضربه و بار · عمر طولانی با پوشش ضدزنگ · نصب سریع و راحت	· هدایت حرارتی · قیمت نسبتا بالا

نحوه نصب ایرانیت

نصب ایرانیت به عنوان ورق شیروانی با توجه به نوع ورق کمی متفاوت است، اما اصول کلی یکسان است. ابتدا سطح زیرین باید صاف، مقاوم و تراز باشد و خرپاها یا سازه نگهدارنده آن به درستی نصب و آماده شوند. فاصله بین خرپاها با توجه به ضخامت، نوع و طرح ورق تعیین می‌شود. این کار باعث می‌شود ورق‌ها به خوبی حمایت شوند. ورق‌های ایرانیت معمولا با کمی هم‌پوشانی روی هم قرار می‌گیرند و از پایین به بالا نصب می‌شوند تا آب باران به راحتی از روی هم‌پوشانی‌ها عبور کند و از نفوذ آن جلوگیری شود. برای ایرانیت سیمانی پنکوسیم، استفاده از پیچ و واشر مخصوص ضروری است تا ورق‌ها در حین نصب نشکنند. ورق فایبرگلاس و PVC نیز با پیچ نصب می‌شوند اما ایرانیت گالوانیزه می‌تواند با پیچ یا پرچ محکم شود.

عوامل موثر بر قیمت اجرا و نصب ایرانیت

مهم‌ترین عامل در قیمت ایرانیت برای پروژه، نوع ورق است؛ ایرانیت سیمانی معمولا ارزان‌تر است، اما وزن بالایی دارد و نصب آن زمان‌بر است، در حالی که فایبرگلاس، PVC و ورق‌های فلزی یا گالوانیزه به دلیل استحکام و پوشش ضدزنگ، قیمت بالاتری دارند. چون قیمت مواد اولیه آن‌ها مثل قیمت ورق گالوانیزه اصفهان در مقایسه با سیمان و الیاف مصنوعی بسیار متفاوت است.

علاوه بر این، ابعاد و ضخامت ورق تاثیر مستقیم بر هزینه نصب دارند؛ به صورتی که ورق‌های بزرگ‌تر یا ضخیم‌تر به دقت و زمان بیشتری برای اجرا نیاز دارند. شرایط زیرسازی سقف هم بر قیمت اجرای ایرانیت اثرگذار است و در صورتی که حین عملیات اجرا، نیاز به اصلاح خرپا یا نصب سازه اضافی باشد، هزینه‌ها افزایش می‌یابد.

شیب سقف یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین هزینه نصب است. نصب روی سقف‌های با شیب کم معمولا گران‌تر است، زیرا برای جلوگیری از نفوذ آب، ورق‌ها باید بیشتر هم‌پوشانی داشته باشند و آب‌بندی دقیق‌تری نیاز است. در مقابل، نصب بر روی سقف‌های با شیب مناسب یا زیاد ساده‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است.

شیب و طراحی سقف نیز عامل مهم دیگری است که باید به آن توجه کرد؛ نصب روی سقف با شیب کم معمولا گران‌تر است، زیرا هم‌پوشانی ورق‌ها و آب‌بندی دقیق‌تر لازم است، در حالی که سقف با شیب مناسب یا زیاد ساده‌تر و اقتصادی‌تر نصب می‌شود. گذشته از همه این‌ها دستمزد نصاب و موقعیت جغرافیایی پروژه هم در قیمت نهایی پروژه تاثیر به سزایی دارند؛ تجربه نصاب و دسترسی به مصالح مختلف می‌تواند هزینه نیروی انسانی را تغییر دهد. در نظر گرفتن همه این عوامل به برنامه‌ریزی دقیق و پیش‌بینی بودجه کمک می‌کند.

گذشته از همه این‌ها دستمزد نصاب و موقعیت جغرافیایی پروژه هم در قیمت نهایی شیروانی تاثیر به سزایی دارند؛ تجربه نصاب و دسترسی به مصالح مختلف می‌تواند هزینه نیروی انسانی را تغییر دهد. در نظر گرفتن همه این عوامل به برنامه‌ریزی دقیق و پیش‌بینی بودجه کمک می‌کند.