معرفی معادن سنگ آهن شهر سنگان

استخراج سنگ آهن در شهر سنگان یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی این منطقه به‌شمار می‌رود. این شهر با دارا بودن ذخایر غنی سنگ آهن، جایگاه ویژه‌ای در تامین مواد اولیه صنایع فولادی کشور دارد. معادن سنگان نقش موثری در توسعه صنعتی، ایجاد اشتغال و رشد زیرساخت‌های محلی ایفا کرده‌اند. موقعیت جغرافیایی مناسب، حجم بالای ذخایر و کیفیت قابل قبول سنگ آهن باعث شده است که معادن سنگان به یکی از قطب‌های معدنی شرق کشور تبدیل شوند. در این مقاله، به معرفی معادن سنگ آهن شهر سنگان، ویژگی‌های زمین‌شناسی آن‌ها و اهمیت اقتصادی این منابع پرداخته می‌شود.

تاریخچه کشف و بهره‌برداری معدن سنگان

شناسایی ذخایر سنگ آهن سنگان در پی انجام مطالعات زمین‌شناسی در منطقه خواف انجام شد. این بررسی‌ها که با هدف شناسایی پتانسیل‌های معدنی شرق کشور صورت گرفت، وجود محدوده‌های مستعد انواع سنگ آهن را در این منطقه نشان داد و زمینه‌ساز مطالعات دقیق‌تر شد. پس از نتایج اولیه، عملیات اکتشافی تکمیلی در محدوده سنگان آغاز شد. در این مرحله، بررسی‌های میدانی و نمونه‌برداری انجام گرفت و مشخص شد که ذخایر سنگ آهن این منطقه از نظر حجم و کیفیت، قابلیت بهره‌برداری صنعتی دارند. همین موضوع باعث شد سنگان به‌تدریج به‌عنوان یکی از مناطق مهم معدنی کشور مطرح شود. با انجام مطالعات فنی و برنامه‌ریزی‌های لازم، بهره‌برداری از معادن سنگ آهن سنگان در مقیاس صنعتی آغاز شد. توسعه این معادن با ایجاد زیرساخت‌های استخراج و حمل‌ونقل همراه بود و نقش موثری در تامین مواد اولیه صنایع فولادی کشور ایفا کرد. امروزه معدن سنگان به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولید سنگ آهن در شرق ایران شناخته می‌شود و جایگاه مهمی در زنجیره تولید فولاد دارد.

معدن سنگان خواف کجاست؟

معدن سنگ آهن سنگان در شهرستان خواف، استان خراسان رضوی، واقع شده و یکی از بزرگ‌ترین ذخایر سنگ آهن کشور است. این پهنه معدنی در شرق ایران و نزدیک به مرز با افغانستان قرار دارد. نزدیکی به مرز، علاوه بر اهمیت اقتصادی، حساسیت جغرافیایی و امنیتی منطقه را نیز افزایش داده است.

آشنایی با معادن سنگ آهن سنگان

پهنه معدنی سنگان شامل چندین آنومالی معدنی مجزا است که در قالب معادن فعال و در حال توسعه مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند. تمرکز ذخایر در یک محدوده مشخص، امکان برنامه‌ریزی منسجم برای استخراج و تامین پایدار سنگ آهن را فراهم کرده است. سنگ آهن استخراج‌شده از معادن سنگان عمدتا به‌عنوان خوراک واحدهای کنسانتره و گندله‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به همین دلیل، توسعه این معادن هم‌زمان با ایجاد واحدهای فرآوری در منطقه انجام شده است. این رویکرد باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل مواد خام و افزایش بهره‌وری زنجیره تولید شده است.

فعالیت معادن سنگان بر اساس مجوزهای رسمی معدنی و مطالعات فنی صورت می‌گیرد و هر معدن دارای برنامه استخراج مشخص است. علاوه بر استخراج، موضوعاتی مانند مدیریت باطله‌ها، ایمنی عملیات و حفظ منابع نیز در روند بهره‌برداری مورد توجه قرار دارد. مجموعه این عوامل باعث شده است معادن سنگ آهن سنگان نقش موثری در تامین مواد اولیه صنایع فولادی کشور داشته باشند، بدون آن‌که از چارچوب‌های فنی و اجرایی فاصله بگیرند.

معدن معروف شهر سنگان چیست؟

زمانی که از معدن معروف سنگان صحبت می‌شود، منظور کل این پهنه معدنی است. چرا که منطقه سنگان نه با یک معدن واحد، بلکه به‌دلیل مجموعه بزرگی از معادن سنگ آهن در یک پهنه معدنی وسیع شناخته می‌شود.  این معادن نقش مهمی در تامین مواد اولیه صنایع فولاد ایران دارند و باعث شده‌اند شهر سنگان به‌عنوان «پایتخت سنگ آهن خاورمیانه» یا «عسلویه شرق ایران» شناخته شود. این جایگاه، حاصل تمرکز بالای ذخایر، توسعه هم‌زمان معادن و حضور شرکت‌های بزرگ معدنی در این منطقه است.

پهنه معدنی سنگان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. کانسارهای غربی شامل آنومالی‌های A، B، C شمالی، C جنوبی و تپه قرمز هستند که بیشترین نهشته‌های بزرگ و پیوسته سنگ آهن را در خود جای داده‌اند و به‌عنوان هسته اصلی این پهنه شناخته می‌شوند. کانسارهای مرکزی شامل محدوده‌های باغک و دردوی هستند و کانسارهای شرقی نیز انومالی‌های I تا VI را دربرمی‌گیرند که برخی از آن‌ها به‌صورت جداگانه مورد مطالعه و بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.

این معادن توسط شرکت‌هایی مانند ایمیدرو، فولاد مبارکه، اپال پارسیان و دیگر مجموعه‌های معدنی بهره‌برداری می‌شوند. قیمت ورق روغنی که یکی از محصولات پر فروش فولادی است رابطه مستقیم با بهره برداری سنگ آهن و تامین آن از معادن مهم دارد. در یک کلام هیچ آنومالی مشخصی به‌طور مطلق مهم‌تر و معروف‌تر از سایر بخش‌ها نیست و اهمیت واقعی سنگان به نقش مجموع این معادن در تامین سنگ آهن صنایع فولاد کشور بازمی‌گردد.

فرایند استخراج در معدن سنگان خواف

فرایند استخراج در معدن سنگان به‌صورت استخراج روباز یا به عبارتی Open-Pit Mining  انجام می‌شود. ابتدا لایه‌های سطحی خاک و سنگ‌های بدون ارزش معدنی برداشته می‌شوند تا به توده‌های سنگ آهن دسترسی پیدا شود. سپس سنگ آهن به کمک بیل‌ها و کامیون‌های معدنی بزرگ بارگیری و به بخش‌های فرآوری منتقل می‌شود. در کارخانه‌های فرآوری، به کنسانتره و گندله تبدیل می‌شود. مدیریت باطله‌ها، رعایت اصول ایمنی و برنامه‌ریزی مرحله‌ای استخراج نیز از بخش‌های مهم فرایند است تا بهره‌برداری پایدار و اقتصادی از ذخایر عظیم سنگان تضمین شود.

فرآوری و تولید کنسانتره و گندله سنگان

در معدن سنگ آهن سنگان، پس از استخراج سنگ خام، فرایند فرآوری آغاز می‌شود تا کیفیت سنگ آهن برای صنایع فولاد، مثل تولید قوطی آهن، مناسب شود. ابتدا سنگ آهن خرد و دانه‌بندی می‌شود و سپس با استفاده از روش‌های جدایش مغناطیسی و غربالگری، ناخالصی‌ها از سنگ جدا می‌شوند.

محصول نهایی این فرآوری شامل کنسانتره سنگ آهن است. این کنسانتره دارای عیار بالاتر و آماده استفاده در واحدهای فولادسازی است. بخشی از کنسانتره نیز به واحدهای گندله‌سازی منتقل می‌شود و پس از ترکیب و فرآوری تبدیل به گندله سنگ آهن می‌شود. از معدن تا ساخت قطعات فولادی، به ترتیب سنگ آهن، کنسانتره، گندله، آهن خام، فولاد خام و محصولات فولادی را داریم. به همین دلیل قیمت مقاطع فولادی مستقیما از فعالیت این معادن تاثیر می‌پذیرد.

ظرفیت ذخیره معدن سنگان

منطقه معدنی سنگ آهن سنگان دارای ۱٫۲ میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی است که حدود ۸۰۰ میلیون تن آن قابل برداشت بوده و تاکنون نزدیک به ۱۵۰ میلیون تن استخراج شده است. این پهنه معدنی یکی از ۱۰ معدن بزرگ سنگ آهن جهان محسوب می‌شود و نقش حیاتی در تامین مواد اولیه صنایع فولاد ایران دارد.

مجتمع سنگ آهن سنگان خواف علاوه بر استخراج سنگ خام، ظرفیت بالایی در فرآوری نیز دارد و خوراک اولیه برای تولید ۱۷.۵ میلیون تن کنسانتره، ۱۵ میلیون تن گندله و پنج میلیون تن سنگ آهن را فراهم می‌کند. این مجتمع نه تنها تامین‌کننده نیاز داخلی است، بلکه اهمیت استراتژیک بالایی در صنعت فولاد کشور و منطقه خاورمیانه دارد.

مقایسه معدن سنگان با معادن دیگر کشور

معدن سنگان از نظر ذخیره، ظرفیت تولید و اهمیت استراتژیک یکی از برجسته‌ترین معادن ایران و حتی خاورمیانه است. این معدن بزرگ‌ترین ذخیره سنگ آهن کشور و حدود ۳۰ درصد از کل ذخایر ایران را در بر می‌گیرد. معدن سنگان در مقایسه با معادن بزرگ دیگر ایران مثل چادرملو، گل‌گهر و بافق، از نظر حجم ذخایر و ظرفیت تولید کنسانتره و گندله کاملا رقابتی است و با برنامه‌های توسعه‌ای‌ خوب، جایگاهی قوی و پیشرو دارد. معادن سنگ آهن اصفهان نیز بخش بسیار کمی از ذخایر این سنگ را برعهده دارند که در برابر معادن بزرگ کشور ناچیز است. گفتنی است معادن چادرملو و گل‌گهر نیز ظرفیت تولید بالایی دارند و بخش عمده سنگ آهن کشور را تامین می‌کنند.