تفاوت لوله داربستی با لوله صنعتی و لوله گازی در چیست؟

نقش لوله‌ها در تمدن بشری دقیقا شبیه نقش بخش انتقال داده در یک سیستم است و تاثیر مستقیم بر پویایی عملکرد سیستم دارد. این مقاطع استوانه‌ای، با انتقال حیاتی‌ترین عناصر مورد نیاز ما اعم از آب، گاز و سایر مواد صنعتی مانند نفت، به توسعه رشد اقتصادی کشورها کمک می‌کنند. با توجه به اینکه علم و صنعت در عصر حاضر به صورت درهم‌تنیده‌ای به هم وابسته هستند، برای هر شاخه صنعتی، نوع خاصی لوله طراحی شده که متناسب با استانداردهای آن حوزه تولید می‌شود. مثلا لوله داربست یکی از پرکاربردترین انواع لوله در حوزه ساخت‌وساز است؛ اما آیا این نوع لوله برای انتقال سیالاتی همچون آب یا گاز هم استفاده می‌شود؟ در این مقاله از زرین فولاد تفاوت‌های اساسی بین لوله‌های صنعتی، داربستی و گازی را بررسی و مقایسه می‎‌کنیم زیرا شناخت دقیق آن‌ها، به انتخاب‌های بهتر در پروژه‌های مختلف منجر می‌گردد.

شناخت لوله داربستی

لوله داربست که معمولا از فولاد کربنی و به دو صورت درزدار یا بدون درز تولید می‌شود، برای ایجاد دسترسی کارگران به نقاط مرتفع سازه و همچنین نگهداری ابزارآلات در ارتفاع، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لوله‌ها به ‌صورت استاندارد با طول 3 تا 6 متر و با قطر خارجی 48.3 میلی‌متر تولید می‌شوند. ضخامت دیواره آن‌ها بسته به نوع کاربری می‌تواند 2، 2.5، 3 یا 4 میلی‌متر باشد که در این میان، لوله‌های با ضخامت 2.5 میلی‌متر به دلیل تعادل میان وزن و استحکام، نسبت به سایر موارد پرکاربردتر هستند. لوله نمره 5 (یک و نیم اینچ)، با قطر خارجی 48.3 میلی‌متر، در بازار به عنوان یکی از رایج‌ترین گزینه‌ها شناخته می‌شود و در بیشتر سازه‌ها قابل استفاده است.

در مواردی که طول یک لوله برای دسترسی به ارتفاعات بالاتر به ‌تنهایی کافی نباشد، از رابط لوله داربست برای اتصال دو یا چند لوله هم‌راستا به یکدیگر استفاده می‌شود. دوام این قطعات در تحمل فشارهای سنگین، نقش کلیدی در حفظ پایداری سازه داربست دارد. با وجود اینکه لوله‌های بدون درز نسبت به لوله داربست درزدار استحکام بالاتری دارند، در بخش ساخت ‌و ساز مسکونی کمتر به‌کار گرفته می‌شوند. به صورت کلی، این لوله‌ها از دوام بالایی برخوردارند اما استاندارد تولید آن‌ها به هیچ وجه برای انتقال سیالات و گازها مناسب نیست.

لوله صنعتی چیست؟

تفاوت اصلی بین لوله صنعتی و لوله داربستی در این است که لوله صنعتی در واقع یک خانواده بزرگ از لوله‌هاست در حالی که لوله داربست تنها یک عضو با وظیفه‌ی مشخص است. لوله صنعتی، برخلاف لوله داربست که صرفا برای سازه‌های موقت و غیرفشاری به‌‌کار می‌رود، برای انتقال سیالات و مواد مختلف مانند نفت، گاز، آب، فاضلاب و مواد شیمیایی در فشار بالا طراحی شده و از متریال‌ متعددی مانند فولاد، UPVC، مس یا مواد کامپوزیت برای ساخت آن استفاده می‌شود. همین تنوع در مواد اولیه باعث شده که لوله‌های صنعتی دارای کاربردهای بسیار گسترده‌ای باشند و تولیدکنندگان معتبر برای ساخت آن‌ها، بر اساس استانداردهای مختلف (ASTM، API DIN)، پیچیدگی و ظرافت بیشتری به‌ خرج دهند.

لوله صنعتی فولادی از جوش‌پذیری بالایی برخوردار بوده و میزان مقاومت مکانیکی و شیمیایی آن، بسته به جنس ماده اولیه و ضخامت، قابل تغییر است که البته تولید سفارشی آن‌ها بر اساس نیاز هر پروژه نیز وجود دارد. این لوله‌ها می‌توانند از طریق جوشکاری پروفیل لوله‌ای به صورت درزدار، یا به صورت بدون درز و بدون تنش‌های جوشی ساخته شوند که مدل دوم فرآیند ساخت پیچیده‌تری دارد و در نتیجه استحکام و مقاومت آن نیز بالاتر است. به دلیل اهمیت بالای مقاومت سازه در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی در این دست پروژه‌ها، آشنایی با مشخصات فنی و یا شرایط خرید قوطی گالوانیزه نیز به اندازه انتخاب لوله صنعتی اهمیت دارد.

لوله گازی چیست؟

لوله گازی که از جنس فولاد، مس، پلی‌اتیلن و برنج ساخته می‌شود، یکی از زیرمجموعه‌های لوله صنعتی است که به صورت تخصصی و پس از گذراندن تست‌های ایمنی متعدد از جمله تست ضدنشتی برای خطوط تقسیم و توزیع گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این لوله‌ها در دو مدل روکار و توکار تولید می‌شوند که در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازیم:

• روکار: لوله روکار با کد استاندارد ISIRI 3360، همان‌طور که از نام آن پیدا است، روی سطح دیوار یا سقف نصب می‌شود و در معرض دید قرار دارد. استفاده از فولاد سیاه یا گالوانیزه در تولید این لوله‌ها، قیمت تمام‌شده آن‌ها را به شدت کاهش می‌دهد که مزیت مهمی است. به ‌عنوان مثال، ورق سیاه فولاد مبارکه یکی از گزینه‌های معتبر و به‌صرفه برای تولید این نوع لوله به ‌شمار می‌رود. استانداردهای طراحی این لوله‌ها برای مسیرهای کوتاه و فشارهای پایین مناسب هستند؛ به همین دلیل در انشعابات داخلی ساختمان و در درون‌شهری کاربرد دارند.
• توکار: این لوله‌ها برای انتقال گاز از پالایشگاه‌ها و در خطوط بین‌شهری مناسب هستند و درون زمین نصب می‌شوند. آن‌ها دارای مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار، ضربه و رطوبت هستند که همین ویژگی‌ها، دلیل اصلی استفاده از آن‌ها در پروژه‌های بزرگ صنعتی به حساب می‌آیند. به دلیل حفظ ایمنی در کار، به‌کارگیری لوله گازی دست دوم در مصارف توکار پیشنهاد نمی‌شود.

مقایسه لوله داربستی، صنعتی و گازی

مدل‌های مختلف لوله‌ داربست، صنعتی و گازی از نظر کاربرد، ابعاد، مشخصات فیزیکی، استانداردهای ساخت و متریال اولیه با یکدیگر تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. لوله‌های داربستی عمدتا برای ساخت سازه‌های موقت در پروژه‌های ساختمانی، و لوله‌های صنعتی یا گازی برای مصارف تخصصی‌تری مانند انتقال سیالات یا گازرسانی طراحی و تولید می‌شوند. با وجود این تفاوت‌ها، باید گفت که فرآیند انتخاب لوله برای مصرف‌کنندگان و خریداران، نیازمند دقت و بررسی زیادی است.

ایجاد تعادل میان قیمت و نیازهای هر پروژه، یکی از چالش‌های اصلی در انتخاب لوله مناسب محسوب می‌شود. چرا که هنگام خرید آن‌ها با گزینه‌های متنوعی از نظر وزن، ابعاد و ضخامت مواجه می‌شوید که هر کدام قیمت و استحکام متفاوتی دارند. به ‌عنوان نمونه، قیمت لوله داربست 14 کیلویی معمولا کمتر از مدل‌های 17 کیلویی است، اما این به معنای مناسب بودن آن برای هر پروژه نیست. تنها با مراجعه به مرکز خرید لوله داربستی و بررسی تخصصی کارشناسان فنی می‌توان تناسب نوع لوله را تشخیص داد.

ﺟﺪول ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻧﻮاع ﻟﻮﻟﻪ

در ادامه مهم‌ترین تفاوت‌های انواع لوله داربست، صنعتی و گازی را به صورت جدول با هم مرور می‌کنیم:

لوله داربستی	لوله صنعتی	لوله گازی	ویژگی‌ها
سازه‌های موقت و داربست‌بندی	انتقال سیالات، اسکلت صنعتی، سازه‌های سنگین	انتقال گاز شهری و صنعتی	کاربرد اصلی
درزدار (ERW) و بدون درز (Seamless)	درزدار (ERW) و بدون درز (Seamless)	درزدار (ERW) و بدون درز (Seamless)	روش تولید
فولاد کربنی سیاه یا گالوانیزه	فولاد، UPVC، مس یا مواد کامپوزیت	فولاد کربنی، پلی‌اتیلن، مس و برنج	متریال رایج
اغلب بدون پوشش	بدون پوشش، رنگ یا گالوانیزه	رنگ ضدخوردگی، گالوانیزه، یا پلی‌اتیلن پوشش‌دار	پوشش سطحی
بالا	بالا (بسته به آلیاژ)	جوش‌پذیری بالا و بدون نشتی	جوش‌پذیری
عدم وابستگی به استاندارد‌های بین‌المللی	API, ASTM, DIN, ISO	ISIRI 3360، DIN 2440، API 5L	استاندارد تولید
3 تا 6 متر	6 تا 12 متر	6 متر	طول استاندارد
متوسط	بالا	بالا	تحمل شرایط محیطی
پایین‌ترین	متوسط تا بالا (بسته به نوع)	متوسط	هزینه نسبی
سازه نگه‌دارنده یا داربست	برای سازه و تاسیسات	در لوله‌کشی گاز داخلی و بین شهری	نصب در ساختمان
بالا در برابر خم‌شدگی، کم در برابر فشار داخلی	بسیار بالا	بالا	مقاومت مکانیکی

نکات مهم در انتخاب لوله

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، انتخاب لوله فرآیندی پیچیده و البته بسیار پراهمیت است که باید بر اساس نکات مهمی مانند نیازهای پروژه، شرایط محیطی، مقاومت مورد نیاز و بودجه صورت گیرد. ملاحظات اساسی در انتخاب لوله عبارتند از:

• در پروژه‌های صنعتی مواردی مانند نوع ماده عبوری (نفت، گاز، مواد شیمیایی و…)، فشار، دمای ماده و نرخ جریان در انتخاب ابعاد مناسب برای لوله اهمیت بالایی دارند. این عوامل معمولا با استفاده از ابزارهای دقیق نظیر جریان سنجی و فشارسنج اندازه‌گیری می‌شوند.
• در کارهای ساختمانی و نصب داربست، توجه به بار وارده بر لوله‌ها، ارتفاع سازه و دمای محیط می‌تواند از عوامل تعیین‌کننده در فرآیند کار باشد.

علاوه بر این، جنس لوله هم نقش مهمی در کیفیت نهایی کار دارد. برای مثال استفاده از لوله‌های گالوانیزه به جای ورق سیاه در مناطق مرطوب، در راستای جلوگیری از خوردگی و کاهش عمر مفید داربست امری الزامی است. در این موارد، بررسی استاندارد لوله گالوانیزه و اصالت آن نیز اهمیتی ویژه دارد.

انتخاب لوله داربست، لوله صنعتی و لوله گازی: تصمیم‌گیری آگاهانه و کاربردی

لوله صنعتی، داربستی و گازی در شاخه‌هایی با طول، عرض، قطر و وزن متغیر تولید می‌شوند و کاربردهای گوناگونی دارند. در فرآیند انتخاب این لوله‌ها، پارامترهای زیادی دخیل هستند که کوچک‌ترین تغییر در آن‌ها می‌تواند کل محاسبات را به هم بزند یا برعکس، به توسعه پروژه کمک کند. تولیدکنندگان معتبر بسیاری در ایران فعال هستند که هر یک محصولات خود را با استانداردهای خاص عرضه می‌کنند. به ‌عنوان نمونه شما هنگام خرید لوله صنعتی اصفهان، با تنوع بالایی از محصولات روبه‌رو خواهید شد که گزینش میان آن‌ها، نیازمند آگاهی قبلی و مشاوره با کارشناسان است.