ورق زم (ZAM) چیست؟ +مرکز فروش در ایران

ورق گالوانیزه ZAM به عنوان نسل نوین پوشش‌های حفاظتی فولاد، نقطه عطفی در صنعت آهن‌آلات به شمار می‌آید. این محصول با بهره‌گیری از ترکیبی نوآورانه در حمام مذاب، توانسته محدودیت‌های ورق‌های گالوانیزه معمولی را پشت سر بگذارد و سطحی مقاوم‌تر در برابر شرایط محیطی سخت فراهم آورد. از آنجایی که شرکت زرین فولاد شهریاری یکی از عرضه‌کنندگان ورق گالوانیزه زم در ایران است، در این پست به معرفی کامل این محصول خواهیم پرداخت.

ورق گالوانیزه زم چیست؟

ورق گالوانیزه ZAM یک نوع ورق فولادی با پوشش آلیاژی پیشرفته است که از ترکیب روی (Zinc)، آلومینیوم (Aluminium) و منیزیم (Magnesium) تولید می‌شود و مقاومت به خوردگی بسیار بالاتری نسبت به ورق‌های گالوانیزه معمولی دارد. این ورق با ترکیب عناصر فوق و گاهی اوقات سیلیکون پوشش‌دهی می‌شود که هرکدام از آن‌ها در شکل‌گیری خواص این محصول نقش کلیدی خود را ایفا می‌کنند:

• روی: عنصر اصلی و پایه پوشش است که محافظت گالوانیکی را فراهم می‌کند.
• آلومینیوم: به بهبود چسبندگی پوشش و افزایش مقاومت در برابر خوردگی کمک می‌کند.
• منیزیم: برای ایجاد خاصیت خود ترمیمی در لبه‌های برش خورده به کار می‌رود.
• سیلیکون: در افزایش چسبندگی پوشش روی به فولاد پایه نقش ایفا می‌کند.

نحوه تولید ورق ZAM

تولید ورق گالوانیزه زم به روش غوطه‌وری داغ انجام می‌شود و در ظاهر، تفاوت چندانی با نحوه تولید ورق گالوانیزه معمولی ندارد. در این روش، در ابتدا ورق فولادی پایه با فرایندهای چربی‌گیری و شستشوی مکانیکی و شیمیایی کاملا تمیز می‌شود و سپس به حمام مذاب روی با دمای تقریبی 450 درجه سانتی‌گراد راه پیدا می‌کند. ترکیب عناصر برای تولید این پوشش خاص، در وان مذاب به این شرح است:

• ۹۰-۹5٪ روی
• 3-6٪ آلومینیوم
• ۱-3٪ منیزیم

پس از عبور ورق فولادی از حمام مذاب، یک لایه یکنواخت از آلیاژ ZAM بر سطح ورق می‌نشیند که ضخامت آن توسط ابزارهایی مانند جت‌های هوای داغ کنترل می‌شود. با سرد شدن این لایه، پوشش بسیار مقاومی ورق فولادی را در برمی‌گیرد که می‌تواند چند دهه از آن مراقبت کند.

تاریخچه پیدایش فولاد ZAM

پیش از ظهور ورق‌های گالوانیزه، صنعت فولاد با چالش‌ پوشش‌های محافظ روبه‌رو بود. ورق گالوانیزه معمولی، عمر فولاد را تحت محافظت فلز روی افزایش داد. پس از آن با معرفی ورق گالوالوم که ترکیبی از روی و آلومینیوم بود، مقاومت به خوردگی فولاد بهبود پیدا کرد. با این حال، یک نقطه ضعف اساسی همچنان باقی ماند: لبه‌های برش خورده این ورق‌ها در برابر زنگ‌زدگی آسیب‌پذیر بودند. این مشکل، محققان را به سمت پژوهش برای یافتن عنصری جدید سوق داد که بتواند از این لبه‌های حساس محافظت کند. نتیجه این تحقیقات، کشف نقش کلیدی منیزیم بود. افزودن منیزیم به آلیاژ روی-آلومینیوم، نه تنها مقاومت به خوردگی را به شکل چشمگیری افزایش داد، بلکه خاصیت خودترمیمی را نیز به این ترکیب بخشید. این ویژگی نوآورانه، با تشکیل یک لایه محافظ بر روی لبه‌های برش‌خورده، مشکل اصلی ورق‌های گالوالوم را حل کرد. به این ترتیب، اولین نسخه‌های تجاری ورق‌های ZAM در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم توسط شرکت‌های فولاد پیشرو در ژاپن و اروپا توسعه یافتند و انقلابی در صنعت فولادهای پوشش‌دار ایجاد کردند.

مزایا و ویژگی‌های ورق گالوانیزه زم

اصلی‌ترین ویژگی ورق ZAM مقاومت فوق‌العاده آن در برابر خوردگی است. افزودن منیزیم به آلیاژ روی-آلومینیوم باعث می‌شود که این ورق در محیط‌های خورنده مانند محیط‌های صنعتی، کشاورزی و به‌ویژه مناطق ساحلی که حاوی کلرید هستند، مقاومت بسیار بالایی داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که مقاومت به خوردگی ورق ZAM می‌تواند تا ۱۰ تا ۲۰ برابر بیشتر از ورق‌های گالوانیزه معمولی با وزن پوشش یکسان باشد. از دیگر خواص فولاد زم می‌توان به این موارد اشاره کرد:

قابلیت خودترمیمی

این ویژگی، وجه تمایز اصلی ورق ZAM است. در ورق‌های گالوانیزه، پس از برش یا خراشیدن لبه‌های فولاد، در معرض هوا قرار گرفته و به سرعت دچار زنگ‌زدگی می‌شوند. اما در ورق ZAM، یون‌های منیزیم موجود در پوشش به سمت لبه‌های برش‌خورده حرکت کرده و یک لایه محافظ جدید تشکیل می‌دهند که مانع از پیشروی زنگ‌زدگی می‌شود. این خاصیت، طول عمر ورق را به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌دهد و نیاز به عملیات پس از برش را از بین می‌برد.

قابلیت شکل‌پذیری و جوشکاری عالی

پوشش ZAM به دلیل ساختار متراکم و یکنواخت خود، به خوبی به سطح فولاد می‌چسبد. این امر باعث می‌شود که ورق در فرآیندهای صنعتی مانند خم‌کاری، کشش و پرس‌کاری، بدون ترک خوردن یا جدا شدن پوشش، شکل‌پذیر باشد. علاوه بر این، ورق ZAM قابلیت جوشکاری مناسبی دارد که آن را برای تولید قطعات و سازه‌های مختلف مناسب می‌سازد.

سازگاری با محیط زیست و عمر طولانی

ورق ZAM حاوی فلزات سنگین مضر نیست و در مقایسه با برخی پوشش‌های دیگر، اثرات زیست‌محیطی کمتری دارد. به لطف مقاومت بالای آن در برابر خوردگی، این ورق دارای عمر مفید بسیار طولانی است که می‌تواند به ۲۰ تا ۳۰ سال برسد. این ویژگی، نیاز به نگهداری و جایگزینی را کاهش داده و در بلندمدت صرفه اقتصادی قابل‌توجهی به همراه دارد. بنابراین دور از انتظار نیست که قیمت هر متر ورق گالوانیزه زم در مقایسه با سایر ورق‌های روی اندود، بیشتر باشد.

کاربردهای ورق گالوانیزه ZAM در صنایع مختلف

ورق گالوانیزه ZAM به دلیل مقاومت فوق‌العاده در برابر خوردگی و خاصیت خودترمیمی، در صنایعی که شرایط محیطی سخت و خورنده دارند، بسیار پرکاربرد است. این ورق به عنوان جایگزینی بادوام و اقتصادی برای فولاد ضد زنگ، کاربردهای متنوعی پیدا کرده است که از میان آن‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

انرژی خورشیدی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای فولاد گالوانیزه ZAM در ساخت سازه و پایه‌های پنل‌های خورشیدی است. پنل‌های خورشیدی اغلب در فضای باز و در معرض رطوبت، باران، برف و گاهی محیط‌های ساحلی قرار دارند. مقاومت بالای ZAM در برابر خوردگی، به ویژه در لبه‌های برش‌خورده، عمر مفید این سازه‌ها را به شدت افزایش می‌دهد و نیاز به نگهداری و تعمیرات را کاهش می‌دهد.

کشاورزی و دامپروری

در کشاورزی، گلخانه‌داری یا دامپروری، سازه‌ها و تجهیزات به طور مداوم با رطوبت، کود، آمونیاک و مواد شیمیایی خورنده در تماس هستند. از ورق ZAM برای ساخت سیلوهای غلات، تجهیزات کشاورزی، گلخانه‌ها و سوله‌های دامپروری استفاده می‌شود تا مقاومت در برابر این عوامل تضمین شود.

خودرو سازی

ورق‌های ZAM در ساخت بخش‌های مختلف خودرو از جمله بدنه، شاسی و قطعات زیر خودرو که در معرض عوامل خورنده مانند نمک جاده و رطوبت قرار دارند، به کار می‌روند. خاصیت خودترمیمی زم گالوانیزه در نقاط برش یا سوراخ‌کاری شده، به محافظت طولانی‌مدت از این قطعات کمک می‌کند.

تولیدکنندگان ورق ZAM در ایران

در ایران، تولید و عرضه ورق‌ زم هنوز به گستردگی ورق‌ گالوانیزه معمولی و گالوالوم نیست. چرا که تولید این محصول به فناوری نسبتا جدیدترین نیاز دارد. کارخانه ورق خودرو شهرکرد را می‌توان یکی از پیشگامان در تولید ورق گالوانیزه زم دانست. ورق زم کارخانه ورق خودرو از طریق شرکت زرین فولاد شهریاری به بازار کشور عرضه می‌گردد.

نتیجه‌گیری

مهم‌ترین تفاوت ورق زم با ورق گالوانیزه معمولی در ترکیب پوشش آلیاژی و مقاومت به خوردگی بسیار بالاتر آن است. ورق زم که از ترکیب روی، آلومینیوم و منیزیم تولید می‌شود، نسل جدیدی از ورق‌های فولادی پوشش‌دار محسوب می‌شود که محدودیت‌های نسل‌های پیشین خود را برطرف کرده است و با خواصی نظیر قابلیت خودترمیمی قادر است چندین برابر بیشتر از ورق گالوانیزه معمولی در برابر عوامل محیطی تاب آوری داشته باشد.