بزرگترین کارخانه های فولاد ایران و جهان کدامند؟ (معرفی غول های فولاد)

بسیاری از کشورهای صنعتی بزرگ مانند هند، ژاپن، چین و ایالات متحده آمریکا سال‌هاست که سهم قابل توجهی از اقتصاد خود را به صنعت فولاد اختصاص داده‌اند. البته نام ایران نیز در میان این کشورها به چشم می‌خورد و در رتبه دهم بزرگترین تولیدکنندگان فولاد جهان قرار دارد. صنعت فولاد، همواره با نوسانات زیادی همراه است و سیاست‌های کلان کشورها نقش مهمی در کاهش یا افزایش تولید آن ایفا می‌کنند. در ادامه به صورت دقیق‌تر این عوامل و تاثیرات آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

سهم کشورها از تولید فولاد در جهان

چین با اختلاف بسیار زیاد، بزرگترین تولیدکننده فولاد در جهان است و حدود نیمی از کل تولید جهانی فولاد را به خود اختصاص داده است. کشورهای هند و ژاپن در رتبه‌های بعدی قرار دارند. صنعت فولاد یکی از ارکان اصلی اقتصادی عصر حاضر محسوب می‌شود و سهم آن از اقتصاد به صورت روزافزون در حال افزایش است. طبق آمارهای جهانی در سال 2023 چیزی حدود 1.89 میلیارد تن فولاد در دنیا تولید شد. با توجه به رشد اقتصادی، افزایش رونق صنایع و بالا رفتن تقاضا پیش‌بینی می‌شود این رقم در آینده نیز بالاتر خواهد رفت. ده کشور برتر در حوزه تولید فولاد عبارتند از:

1. چین
2. هند
3. ژاپن
4. ایالات متحده آمریکا
5. روسیه
6. کره جنوبی
7. برزیل
8. ترکیه
9. آلمان
10. ایران

ذخایر آهن جهان و ارتباط آن با تولید فولاد

استرالیا، برزیل، روسیه و چین مجموعا بیش از 70 درصد ذخایر سنگ آهن جهان را در اختیار دارند. سنگ آهن متریال اصلی برای تولید فولاد است و به همین دلیل کشورهایی که ذخایر بالای آهن دارند از یک مزیت بسیار مثبت و استراتژیک در زنجیره تامین فولاد جهانی برخوردارند. با این حال اما چین، علی‌رغم داشتن ذخایر قابل توجه سنگ آهن، بخش بزرگی از مواد اولیه مورد نیاز خود را از طریق واردات بدست می‌آورد و از فرآوری آن، محصولاتی مانند ورق رنگی گالوانیزه را تولید می‌کند. از این امر می‌شود نتیجه گرفت که لزوما داشتن بزرگترین ذخایر سنگ آهن باعث تبدیل شدن به بزرگترین تولیدکننده فولاد نمی‌شود. چین بر اساس سیاست‌های خود، و با در نظر گرفتن عواملی مانند مدیریت منابع، تکنولوژی و تقاضای داخلی، میزان واردات را در سال‌های اخیر افزایش داده است.

بزرگترین کارخانه فولاد دنیا

هر ساله یک لیست معتبر از بزرگترین تولیدکنندگان فولاد در دنیا ارائه می‌شود که برخی نام‌ها مانند کارخانه فولاد بائوو، آرسلور میتال، پوسکو، تاتا در طول سال‌ها در آن ثابت بوده‌اند. این لیست‌ها اغلب بر اساس ظرفیت تولید سالانه یا حجم تولید واقعی تهیه می‌شوند. جدا از ظرفیت تولید سالانه این کارخانجات، فاکتورهای متعدد دیگری همچون میزان صادرات، اشتغال‌زایی، تکنولوژی ساخت و روش تولید هم در ارزیابی آن‌ها موثر هستند. در ادامه چند کارخانه فولاد معتبر کشورهای برتر در این حوزه را معرفی می‌کنیم.

گروه فولاد بائوو (Baowu Steel Group)

کارخانه فولاد بائوو یک مجموعه دولتی است که در سال 1978 در شانگهای تاسیس شد. این شرکت با ادغام مجموعه‌های تابعه در سال 2016 توانست به بزرگترین کارخانه فولاد چین تبدیل شود. مالکیت صد در صد این شرکت با دولت مرکزی چین است و حدود 382 هزار کارمند در سراسر دنیا دارد. مجموعه بائوو محصولاتی نظیر ورق‌های نورد شده (گرم و سرد)، ورق‌های گالوانیزه و محصولات با ارزش افزوده بالا تولید می‌کند که در صنایع مهمی مانند خودروسازی و ساخت‌وساز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فولاد تاتا (Tata Steel)

کارخانه فولاد تاتا یکی از زیرمجموعه‌های TATA Group است که توسط جمشیدجی تاتا بنیان‌گذاری شد. این شرکت چندملیتی با 117 سال سابقه خود توانسته اعتبار جهانی ارزشمندی را کسب نماید. مجموعه تاتا شامل شش کارخانه بزرگ در کشور هند می‌شود که نقش مهمی در تامین نیازهای فولادی منطقه و جهان ایفا می‌کنند. این شرکت در 26 کشور فعالیت داشته و سالانه 35 میلیون تن محصولات فولادی اعم از نورد گرم، نورد سرد، میلگرد، مفتول و کویل‌های پوشش‌دار تولید می‌کند.

مجموعه ArcelorMittal

شرکت آرسلور میتال، پس از کارخانه بائوو، دومین کارخانه بزرگ فولاد جهان محسوب می‌شود که دفتر مرکزی آن در لوکزامبورگ واقع شده است. این شرکت در 15 کشور فعالیت تولیدی دارد که بیشتر محصولات آن در قاره اروپا (53 درصد) و آمریکا (38 درصد) تولید شده‌اند. شرکت آرسلور میتال در سال 2023 حدود 58 میلیون تن فولاد خام تولید کرده است. این مجموعه در سال 2007 و در پی ادغام دو شرکت بزرگ آرسلور و میتال استیل تاسیس شد. این ادغام با ارزشی بالغ بر 27 میلیارد یورو صورت گرفت که یکی از بزرگترین رویدادها در صنعت فولاد جهان بود و منجر به ایجاد یک غول صنعتی شد.

نیپون استیل (Nippon Steel)

نیپون استیل یک کارخانه فولاد بسیار قدیمی در ژاپن است که فعالیت خود را از اواسط قرن بیستم میلادی شروع کرد. این شرکت در سال 2012 با سومیتومو متال (Sumitomo Metal) ادغام شد و در نتیجه چهارمین کارخانه بزرگ تولید فولاد در جهان به وجود آمد. این شرکت با تولید محصولات با کیفیت، تخصصی و نوآورانه شهرت خود را به دست آورد. در واقع نیپون استیل سیاست‌های خود را به سمت ایجاد محصولات با ارزش افزوده بالا متمرکز کرده و به یکی از پیشگامان در تولید فولادهای با عملکرد بالا و کاربردهای خاص تبدیل شده است.

غول فولاد دنیای غرب: نیوکور (Nucor)

کارخانه فولاد نیوکور که فعالیت خود را از سال‌های اولیه قرن بیستم شروع کرد، حالا به برترین تولیدکننده فولاد در آمریکای شمالی تبدیل شده است. این کمپانی آمریکایی فعالیت خود را روی روش کوره‌های قوس الکتریکی (EAF) متمرکز کرده است. این روش به منظور به‌کارگیری قراضه فولاد و تبدیل آن به محصولاتی تازه استفاده می‌شود که یک رویکرد پایدار و مناسب برای محیط زیست است. نیوکور تنها در سال 2024 چیزی معادل 18 میلیون تن فولاد بازیافتی فروخت که نشان‌دهنده تعهد این شرکت به اقتصاد چرخشی و تولید فولاد سبز است.

شرکت پوسکو: مهم‌ترین عضو صنعت فولاد کره

شرکت پوسکو (POSCO) یکی از بزرگترین مجموعه‌های فولادی آسیا و ششمین تولیدکننده بزرگ فولاد خام در جهان است. این شرکت در سال 1968 در کره جنوبی تاسیس شد و در سال 2010 عنوان باارزش‌ترین کمپانی صنعت فولاد در دنیا را کسب کرد. محصولات این شرکت عبارتند از فولاد ضد زنگ، کابل‌های برق، کالاهای استیل و فولاد تخت که به همه نقاط دنیا صادر می‌شوند. پوسکو در سال‌های اخیر توانسته به یکی از پیشروان صنعت فولاد تبدیل شود. آن‌ها حتی یک سرمایه‌گذاری مشترک با کمپانی U.S. Steel نیز داشتند. این همکاری مشترک USS-POSCO نام گرفت اما در سال 2020 کمپانی آمریکایی سهم آن‌ها را به صورت کامل خریداری کرد.

فولاد سیورستال (Severstal)

فولاد سیورستال یا فولاد شمال یک مجموعه بزرگ روسی است که فعالیت‌های عمده‌ای در صنایع فولاد و استخراج معادن دارد. این شرکت سهم قابل توجهی از استخراج معادن روسیه را به خود اختصاص داده و حجم زیادی از ذخایر طبیعی مانند زغال‌سنگ دارد که در نتیجه‌ی آن، به راحتی متریال اولیه محصولات خود را تامین می‌کند. زیرمجموعه‌های کوچکتر شرکت سیورستال در کشورهایی مانند اوکراین، قزاقستان، ایتالیا و فرانسه نیز قرار دارند. این شرکت به عنوان یکی از بزرگترین و سودآورترین شرکت‌های فولاد در روسیه شناخته می‌شود و محصولات متنوعی از جمله ورق‌های نورد شده و ورق‌های گالوانیزه تولید می‌کند. سیورستال پس از جنگ اوکراین و تحریم‌ها در سال 2022 تمرکز خود را بر بازار داخلی روسیه معطوف کرد.

معرفی بزرگترین کارخانه‌های فولاد ایران

ایران با وجود تولیدکنندگان متعدد بزرگ و کوچک، همواره در تلاش بوده تا جایگاه خود را به عنوان دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد جهان حفظ کرده و ارتقا دهد. مهمترین صنایع داخلی در تولید فولاد ایران عبارتند از فولاد خوزستان، ذوب آهن اصفهان و فولاد مبارکه اصفهان. این کارخانه‌ها با ده‌ها سال سابقه، قادر به تولید محصولات باکیفیتی بوده‌اند که برای تامین مصارف داخلی و صادراتی پاسخگوی نیازهای کشور هستند.
• ذوب آهن اصفهان در سال 1346 برای اولین بار ایرانیان را با صنعت تولید فولاد آشنا کرد. این شرکت با ظرفیت تولید سالانه 3.6 میلیون تن، بخش بزرگی از نیازهای صنعتی و عمرانی مانند صنایع ریلی کشور را برطرف می‌کند. ذوب آهن اصفهان قسمتی از نیاز کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی را نیز پوشش می‌دهد و محصولات خود را به بیش از 20 کشور صادر می‌کند.
• کارخانه فولاد خوزستان در اهواز یکی از اولین مجموعه‌هایی است که در ایران از روش احیاء مستقیم و کوره‌های قوس الکتریکی (Electric Arc Furnace) برای تولید فولاد استفاده کرد. این کارخانه محصولاتی استراتژیک از جمله بیلت (شمشال)، اسلب (تختال) و بلوم (شمشه) تولید می‌کند که به عنوان مواد اولیه در تامین نیازهای صنایع پایین‌دستی فولاد نقش مهمی دارند.
• فولاد مبارکه اصفهان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین مجموعه‌های فعال در صنعت فولاد ایران است که دامنه فعالیت خود را به صورت قابل توجهی افزایش داده است. این شرکت قادر به تولید فولاد در گریدهای متفاوتی است که این مورد یک مزیت بزرگ محسوب می‌شود. به عنوان مثال ورق روغنی با گرید ST14 یکی از محصولات پرفروش در بازار است که فولاد مبارکه آن را به صورت تخصصی تولید می‌کند. میزان کاهش یا افزایش تولیدات این شرکت می‌تواند قیمت ورق روغنی ST14 را نیز مستقیما تحت تاثیر قرار دهد. فولاد مبارکه اصفهان زمانی بزرگترین کارخانه فولاد خصوصی کشور محسوب می‌شد اما اکنون به صورت نیمه‌دولتی اداره می‌شود.

گفتنی است بزرگ‌ترین کارخانه فولاد ایران، شرکت فولاد مبارکه اصفهان است. این شرکت نه تنها بزرگترین تولیدکننده فولاد در ایران است، بلکه یکی از بزرگترین واحدهای صنعتی خصوصی در کشور و یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان فولاد در منطقه خاورمیانه نیز محسوب می‌شود.

بزرگترین کارخانه فولاد خاورمیانه

تعیین بزرگترین کارخانه فولاد در خاورمیانه امری دشوار است، زیرا این عنوان می‌تواند بر اساس معیارهای متفاوتی مانند حجم کل تولید سالانه، ظرفیت تولید یک مجتمع خاص، یا نوع محصولات تولیدی مانند ورق‌های فولادی یا فولاد آلیاژی مشخص شود. با این حال، چند شرکت اصلی در این منطقه به عنوان مدعیان این عنوان شناخته می‌شوند که هر یک جایگاه ویژه‌ای در صنعت فولاد خاورمیانه دارند.

• فولاد مبارکه اصفهان (ایران): این شرکت به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد در ایران و یکی از بزرگ‌ترین‌ها در خاورمیانه شناخته می‌شود. ظرفیت تولید بالای آن، به‌ویژه در زمینه محصولات تخت فولادی، جایگاه آن را در منطقه تثبیت کرده است.
• گروه فولاد عز (مصر): این گروه اغلب به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد در خاورمیانه و شمال آفریقا مطرح است. این شرکت با داشتن چندین مجتمع تولیدی، سهم قابل توجهی از تولید منطقه را به خود اختصاص داده است.
• شرکت اماراتی استیل (امارات متحده عربی): این شرکت بزرگترین تولیدکننده فولاد در امارات است و با استفاده از تکنولوژی پیشرفته و ظرفیت تولید بالا، نقش مهمی در بازار فولاد خاورمیانه ایفا می‌کند.

سیاست‌های جهانی و داخلی در صنعت فولاد

بزرگترین تولیدکننده فولاد جهان، چین، در سال‌های اخیر سیاست‌های متناقضی را در پیش گرفته است. این کشور برای مقابله با چالش‌هایی مانند ظرفیت تولید مازاد و نگرانی‌های زیست‌محیطی، تولید خود را به شکل هدفمند کاهش داده است. این اقدام می‌تواند به کاهش صادرات فولاد چین و در نتیجه افزایش قیمت‌های جهانی منجر شود که به طور مستقیم بر کشورهایی مثل ایران که واردکننده فولاد هستند، تأثیر می‌گذارد.

همزمان، آمریکا با وضع تعرفه بر واردات فولاد و طرح‌های زیرساختی، به دنبال حمایت از تولیدات داخلی و تقویت صنایع بومی خود بوده است. این سیاست‌ها که در دولت‌های اخیر ادامه داشته‌اند، با هدف پاسخگویی به افزایش تقاضای داخلی و رقابتی‌تر کردن بازار آمریکا اتخاذ شده‌اند.

در سایر نقاط جهان، کشورها سیاست‌های فولادی متفاوتی را در پیش گرفته‌اند. هند برای پاسخگویی به رشد اقتصادی سریع خود، چشم‌اندازی برای دو برابر کردن تولید فولاد تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرده است. ژاپن نیز بر تولید فولادهای تخصصی برای صنایع با تکنولوژی بالا و کاهش انتشار کربن تمرکز دارد.

صنعت فولاد ایران با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است. این صنعت پتانسیل بالایی برای کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی دارد. سهم آن از تولید ناخالص داخلی، با اینکه تنها یک‌سوم صنایع نفتی است، نشان‌دهنده پتانسیل عظیم این بخش برای رشد و سرمایه‌گذاری بیشتر است. قیمت ورق سیاه امروز در بازار ، به عنوان یکی از محصولات کلیدی این صنعت، به طور مستقیم بر بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله ساختمان‌سازی و خودروسازی تأثیر می‌گذارد.

محصولات فولادی متنوع برای کاربردهای گسترده صنعتی

هر کارخانه فولاد بر پایه سیاست‌ها و چشم‌اندازهای خود محصولاتی متنوع تولید می‌کند که هر کدام از آن‌ها در قسمت‌های متعددی از صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. با مطالعه بزرگترین کارخانجات فولاد در هر کشور می‌توان تاثیر این محصولات را بر اقتصاد و سیاست کشورها بهتر درک کرد. حوزه فولاد ایران در دهه 50 شمسی با تاسیس کارخانه‌های بزرگی مانند ذوب آهن اصفهان فعال شد و با توجه به ظرفیت‌های موجود و نیاز روزافزون در صنایع، آینده‌ای روشن پیش رو دارد.